از قديم تاكنون آنچه كه توانسته در كنار دستور الهي و واجب روزه داري در ماه مبارك رمضان مومنين را بر انجام اعمالش ياري كند بدون شك آيين و رسوم و فرهنگ هر منطقه است كه مردمانش هر ساله در پاسداشت آن تلاش كرده و اين ميراث معنوي را سينه به سينه انتقال مي دهند.
به گزارش پايگاه فكر و فرهنگ مبلغ، با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان كه دل ها در تب و تاب مهماني ماه خدا و ضيافت الله است چيزي جز صيقل گرفتن دل و تمرين بيشتر در مبارزه با نفس در آدمي ذوق يك ماه همراهي را بيشتر نمي كند.
انگار مسابقه اي است كه داورش هر چه ديرتر سوت پايان را بزند ما بيشتر توانسته ايم اعمالمان را درست كرده و راه رستگاري پيش بگيريم.
بنابر روايت شبستان، البته از قديم تا كنون آنچه كه توانسته در كنار اين دستور الهي و واجب، مومنين را بر روزه داري و انجام اعمالش ياري كند بدون شك آيين و رسوم و فرهنگ هر منطقه اي است كه خود هر ساله در پاسداشت آن تلاش كرده و اين ميراث معنوي را سينه به سينه انتقال دهد.
خبرهاي مرتبط چرا خداوند روزه را به عنوان مدرسه تقوا معرفي كرد؟
توصيه ميرزا ملكي تبريزي درباره حال عبادت در ماه رمضان
آثار تربيتي روزه چيست؟
لذت روزه داري در ماه رمضان را اين گونه كسب كنيد
همانطور كه با نزديك شدن به ماه مبارك رمضان مومنين به تكاپو افتاده و غبار از در و ديوار و طاقچه مساجد پاك مي كنند در منازل خود نيز اين خانه تكاني را انجام مي دهند.
در استان گيلان نيز چهره شهرها و روستاها از نيمه ماه مبارك شعبان حال و هواي عيد پيدا كرده و با آب و جارو كردن به استقبال ماه بهار قرآن مي روند چون مي دانند بعد از يك ماه عبادت، بزرگترين عيد مسلمين را در روز عيد فطر، جشن خواهند گرفت.
ازين رو؛ خبرنگار خبرگزاري شبستان در گفت وگو با حميد نظرخواه عليسرايي، نويسنده، محقق، پژوهشگر فرهنگ عامه و گيلان شناس از آيين ها و رسوم مردم گيلان پرسيد و وي با بيان اينكه هر خطه و منطقه داراي پيشينه و آداب مخصوص خود هستند كه بنا بر زيست محيطي و فرهنگ آنرا حفظ و يا به فراموشي سپرده اند، به مواردي اشاره كرد.
خانه تكاني ماه رمضان:
دبير انجمن علمي ايران شناسي دانشگاه گيلان با اشاره به اينكه، اهالي بندر چونچنان در گذشته هاي نه چندان دور يكي دو هفته قبل از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان گل سفيد رنگي را كه قبلا از كناره رودخانه اُشمك كه به دريا منتهي مي شد، تهيه و در زير آفتاب خشك كرده و در پشت بام خانه از آن نگهداري مي كردن، در داخل تشت آب قرار مي دادند تا خيس شود گفت: سپس با جارويي كه از كاه برنج (كولوش) تهيه شده بود ديوار خانه را سفيد كاري مي كردند.
نظرخواه افزود: همچنين حصيرها را به كنار رودخانه ها برده و مي شستند و اعتقاد داشتند كه ماه رمضان ماه شادماني و بسيار عزيز است و همانند عيد نوروز با خانه تكاني به پيشواز اين ماه مي رفتند.
پيشاشو:
وي بيان كرد: مردم گيلان يك روز مانده به ماه مبارك رمضان به استقبال اين ماه مي روند و با گرفتن روزه در واقع به پيشواز اين ماه عزيز رفته كه در گيلان به زبان گيلكي به آن پيشاشو مي گويند.
نامگذاري كودكان در ماه رمضان:
اين پژوهشگر ادامه داد: در كوچصفهان و در برخي از مناطق شيعه نشين گيلان اگر فرزند پسري در ماه رمضان به دنيا مي آمد، اسم آن پسر را رمضان يا رمضانعلي مي گذاشتند.
باز كردن افطار با خوردن نمك
نظرخواه اظهار كرد: در برخي از مناطق گيلان قبل از اطعام افطاري اعتقادشان بر اين است كه روزه خود را با خوردن نمك باز كنند. همچنين در بندر زيباكنار رسم است كه در شب هاي ماه رمضان به زنان بيوه افطاري مي دهند كه پذيرايي با فرني است.
ثواب روزه كودكان
وي بيان كرد: خانواده هاي گيلاني براي اينكه فرزندان خود را با آداب و رسوم ماه مبارك رمضان و روزه گرفتن آشنا كنند در همان دوران كودكي كه هنوز روزه گرفتن به آن ها واجب نيست به هنگام سحر از خواب بيدارشان مي كنند و آن ها را دعوت به خوردن سحري مي كنند و به فرزندان خود مي گويند كه خوردن سحري ثواب دارد.
روزه كله گنجشكي
نظرخواه كله گنجشكي را نيز اصطلاحي دانست كه در فرهنگ عامه مردم به كودك روزه داري كه به همراه خانواده سحري مي خورد و تا اذان ظهر روزه اش را نگه مي دارد مي گويد و ادامه داد: گرچه اين كودكان پس از شنيدن اذان ظهر ناهار مي خورند اما اينكه براي امر مهمي مثل روزه داري آماده مي شوند روش تشويقي خوبي ميدانند، ازين رو به آن روزه كله گنجشكي مي گويند.
عيد فطر
وي با اشاره به اينكه اهالي روستاهاي كوچصفهان، سنگر، زيباكنار، چونچنان، اباتر و ... اعتقاد دارند كه در شب عيد فطر نبايد به خانه كسي بروند، اظهار كرد: همچنين اعتقاد دارند كسي را هم نبايد دعوت كنند تا فطريه به گردن صاحب خانه نيفتد. حتي در اين شب به دليل فطريه هيچ جشني برگزار نمي كردند.
ديدار با خانواده سادات
نظرخواه اضافه كرد: در اباتر شهرستان صومعه سرا در روز عيد فطر پس از خواندن نماز عيد فطر و خيرات اموات با شير، خرما و ... بر سر قبر سادات رفته و فاتحه مي خوانند سپس به خانه سادات رفته و سكه اي را به عنوان ته كيسه براي رزق و روزي زندگي شان دريافت مي كنند.
وي افزود: در بندر چونچنان هم رسم بوده كه شب قبل از عيد فطر همسايه ها در مسجد محله پس از نماز جماعت از همديگر مي پرسيدند كه فردا (روز عيد فطر) براي خيرات چه چيزي خواهي آورد و اگر يكي خرما مي آورد ديگري با خودش نان كشتا مي برد.
نظرخواه ادامه داد: در گذشته در روز عيد فطر پس از خواندن نماز، خرما، نان كشتا، آش، تخم مرغ پخته، ميوه خُوج، ليمو و ... خيرات مي دادند و در پايان بر سر قبر سادات رفته و نذري مي گذاشتند.
سر فطر خور
نظرخواه با اشاره به سر فطر خور آن را اصطلاحي دانست كه در فرهنگ عامه مردم روستاهاي كوچصفهان و برخي مناطق ديگر در گيلان بر اين باورند كه نبايد فطريه توسط اهل خانه مورد استفاده قرار بگيرد و آن سهيم فقير و نيازمند است و اگر يكي از اعضاي خانواده عمدا بخواهد برنج فطريه را بخورد و مدام با اهل خانه، نزديكان و مردم محله در حال جنگ و دعوا باشد گفت: به آن شخص صفت سر فطر خور مي دهند. در واقع سر فطر خور به كسي گفته مي شود كه صدقه بگير مي باشد.
خوراندن برنج فطريه به خروس
وي در ادامه اذعان كرد: اهالي روستاي سده و برخي از روستاهاي كوچصفهان بر اين باورند كه اگر برنج فطريه را به خروس بدهند خروس جنگي تربيت مي شود.
دعا براي رفع بلا از خانواده
نظرخواه گفت: همچنين در روستاهاي پيرموسي، سده و ... شب عيد فطر به هنگام خواب، افراد خانواده سه بار دست خودشان را داخل ظرف برنج فطريه مي چرخاندند و مي گفتند كه بلا به دور ببه يعني بلا از اين خانه دور باشد و سپس آن ظرف را بيرون از خانه در حياط مي گذاشتند و تا قبل از ظهر آنرا به دست نيازمندي مي رساندند.
وي اضافه كرد: همچنين در روستاهاي شكارسرا، عليسرا، سياه صوفيان و ... در شب عيد فطر پول فطريه را تمام اعضاي خانواده به دست خودشان مي ماليدن و نيت مي كردند كه بلا به دور ببه و بزرگ خانواده پول فطريه را سه بار بالاي سر خانواده مي چرخاند و مجدد نيت مي كرد بلا به دور ببه و سپس به زير موتكا يا بالش زير سر مي گذاشتند تا صبح به دست فقير يا نيازمند بدهند. در برخي روستاها رسم بر اين بوده كه پول فطريه يا برنج فطريه را به منزل شخصي كه محتاج و فقير بوده مي بردند و به آن شخص مي دادند.
پلا خوري ما
نظرخواه گفت: چند روز مانده به فرا رسيدن عيد سعيد فطر مردم به همديگر مي گويند چند روز ديگر پلاخوري مايا در واقع روز عيد فطر را پلا خوري ما گويند. روزي كه مي توانند از همان روز پلا همان پلويي كه در گيلان مرسوم است بخورند.