اينترنت با سرعتی باورنکردنی همچنان به رشد خود ادامه می دهد و اين پديده نسبتا" جديد بشريت مورد توجه تمامی افراد و سازمان ها با اهداف مثبت و منفی قرار گرفته است.استفاده از اينترنت برای آگهی های تجاری و بازرگانی از جمله موارد فوق است . در صورتی که فرآيند پخش آگهی های تجاری با آگاهی و رضايت استفاده کننده اينترنت باشد،نمی توان چندان بر آن خرده گرفت ولی در صورتی که فرآيند فوق بدون آگاهی و يا کسب مجوز کاربران انجام شده و با نصب يک برنامه ناخواسته از سيستم های آنان برای ارسال آگهی های تجاری استفاده شود ، حريم خصوصی کاربران در معرض تهديد قرار گرفته و اين موضوع می تواند پيامدهای بمراتب خطرناکتری را بدنبال داشته باشد و آن زمانی است که اينگونه نرم افزارها از محدوده وظايف خود تعدی نموده و اقدام به جمع آوری و ارسال اطلاعات شخصی کاربران ، بدون آگاهی و رضايت آنان می نمايند. ما امروزه شاهد تولد نسل جديدی از نرم افزارهای جاسوسی می باشيم که از آنان با نام Spyware ياد می گردد . نصب اينگونه نرم افزارهای ناخواسته ، مسائل متعددی را برای کاربران بدنبال خواهد داشت .
SpyWare چيست ؟Spyware ، نرم افزاری است که اقدام به جمع آوری اطلاعات شخصی بدون آگاهی و يا اجازه کاربران می نمايد. اطلاعات جمع آوری شده می تواند شامل ليست سايت های مشاهده شده توسط کاربر و يا اطلاعات بمراتب حساس تری نظير نام و رمز عبور باشد . به اين نوع برنامه ها adware نيز گفته می شود . نرم افزارهای فوق پس از نصب بر روی کامپيوتر ،قادر به ارسال آگهی های تجاری pop-up ، هدايت مرورگر به وب سايت هائی خاص ، ارسال ليست سايت های مشاهده شده توسط کاربر و يا مانيتورينگ عملکرد کاربران در زمان اتصال به اينترنت می باشند. برخی از برنامه های Spyware ، قادر به رديابی و تشخيص اطلاعات تايپ شده از طريق صفحه کليد نيز می باشند . با توجه به انجام پردازش های اضافی توسط اينگونه نرم افزارها ، سيستم های کاربران کند و کارآئی آنان بطرز محسوسی کاهش خواهد يافت . در صورت دريافت موزيک از طريق برنامه های اشتراک فايل ، بازی های رايگان از سايت های ناامن و يا ساير نرم افزارها از منابع ناشناخته ، شرايط لازم به منظور نصب اينگونه نرم افزارها و در نهايت آلودگی سيستم فراهم می گردد.
نحوه تشخيص Spywareعلائم زير می تواند نشان دهنده نصب Spyware بر روی يک کامپيوتر باشد :
- نمايش مستمر پنجره های pop-up آگهی
- هدايت ناخواسته کاربران به وب سايت هائی که هرگز نام آنان در مرورگر تايپ نشده است .
- نصب Toolbars جديد و ناخواسته در مرورگر وب
- تغيير ناگهانی و غيرمنتظره صفحه اصلی مرورگر ( home page )
- تغيير موتور جستجوی مرتبط با مرورگر پس از کليک بر روی دکمه Search همراه مرورگر
- عدم عملکرد صحيح برخی کليدها در مرورگر ( نظير کليد Tab زمانی که بر روی فيلدهای يک فرم حرکت می شود )
- نمايش تصادفی پيام های خطاء
- کاهش ملموس سرعت کامپيوتر در زمان فعال نمودن برنامه ها و يا انجام عملياتی خاص
- فعال شدن مرورگر و بدنبال آن وب سايت های آگهی بدون انجام عملياتی خاص توسط کاربر
- عدم کارکرد صحيح لينک های همراه يک برنامه
- توقف ناگهانی و غيرمنتظره مرورگر وب
- عدم عملکرد صحيح برخی از عناصر سيستم عامل و يا ساير برنامه
نحوه پيشگيری از نصب Spyware
عدم کليک بر روی لينک های موجود در پنجره های pop-up
با توجه به اين که پنجره های pop-up اغلب محصول و يا نوع خاصی از Spyware می باشند ، کليک بر روی آنان می تواند باعث نصب يک نرم افزار Spyware گردد . برای بستن اين نوع پنجره ها از آيکون "X" در titlebar استفاده گردد ( در مقابل لينک close همراه پنجره ).
پاسخ منفی به سوالات ناخواسته
در صورت برخورد با جعبه های محاوره ای که درخواست اجرای يک برنامه را نموده و يا قصد انجام عمليات خاص ديگری را دارند ، همواره گزينه NO و يا Cancel انتخاب گردد.در موارد خاص می توان از آيکون "X" موجود در titlebar استفاده نمود.
دقت لازم در خصوص دريافت نرم افزارهای رايگان از اينترنت
سايت های زيادی اقدام به ارائه Toolbar های سفارشی و يا ويژگی های خاص ديگری می نمايند . تا زمانی که نسبت به ايمن بودن اين نوع سايت ها اطمينان حاصل نشده است ، نمی بايست فايل و يا برنامه ای را از طريق آنان Download نمود .
عدم کليک بر روی لينک های موجود در Email
عدم کلیک به روی لینک های ایمیل که ادعای ارائه يک نرم افزار Anti-Spyware را دارند . نظير ويروس های کامپيوتری ، لينک های موجود در نامه های الکترونيکی ممکن است اهداف سودمندی را دنبال ننموده و نصب Spyware بر روی سيستم شما را بدنبال داشته باشند .
علاوه بر موارد فوق و خصوصا" در مواردی که احساس می شود بر روی کامپيوتر Spyware نصب شده است و قصد داشته باشيم عملکرد آن را به حداقل مقدار خود برسانيم می توان عمليات زير را انجام داد:
اعمال محدوديت در رابطه با پنجره های Pop-up و کوکی ازطريق تنظيمات برنامه مرورگر : پنجره های pop-up توسط نوع خاصی از اسکريپت ها و يا محتويات فعال ( اپلت های جاوا ، کنترل های اکتيوايکس ) ايجاد می گردند . با تنظيم مناسب پارامترهای برنامه مرورگر، می توان محدوديت لازم دراجرای اسکريپت ها ، اپلت های جاوا ، کنترل های اکتيو ايکس و تعداد پنجره های pop-up را اعمال نمود . عملکرد برخی از کوکی ها مشابه Spyware می باشند ، چراکه از طريق آنان مشخص خواهد شد که شما چه وب سايت هائی را مشاهده نموده ايد . با تنظيم پارامترهای برنامه مرورگر می توان محدوديت لازم در خصوص ايجاد کوکی ها را اعمال نمود ( آشنائی با محتويات فعال و کوکی )
نحوه حذف Spyware1-اجرای يک برنامه ضد ويروس و پويش کامل کامپيوتر:برخی از نرم افزارهای آنتی ويروس قادر به يافتن و حدف برنامه های Spyware می باشند .
2-اجرای يک برنامه معتبر که مختص حذف Spyware طراحی شده است . تعداد زيادی از توليدکنندگان محصولاتی را به منظور شناسائی و حذف برنامه های Spyware ، ارائه داده اند .
LavaSoft's Adaware, Webroot's SpySweeper, PestPatrol, Spybot Search and Destroy ، نمونه هائی در اين زمينه می باشند .